Để xây dựng Đoàn cơ sở thành Đoàn cơ sở 3 chủ động, Đoàn cơ sở phải thực hiện đảm bảo, có hiệu quả đồng thời 03 tiêu chí: Chủ động thực hiện quản lý đoàn viên và chăm lo, nắm bắt tình hình thanh niên ở địa phương, đơn vị; Chủ động xây dựng và thực hiện kế hoạch công tác; Chủ động tham mưu với cấp ủy, phối hợp với các tổ chức liên quan.
Tiêu chí “Chủ động thực hiện quản lý đoàn viên và chăm lo, nắm bắt tình hình thanh niên ở địa phương, đơn vị”, bao gồm các nội dung cụ thể: Chủ động nắm chắc tình hình tư tưởng, nhu cầu tâm tư, nguyện vọng của từng đoàn viên, thanh thiếu niên kể cả các thông tin trên mạng xã hội (zalo, facebook, youtube,…). Chủ động trong công tác quản lý đoàn viên: Nắm chắc danh sách đoàn viên và cập nhật thường xuyên; có theo dõi, nhận xét đánh giá định kỳ hằng năm vào hồ sơ đoàn viên; thực hiện đầy đủ, đúng quy trình phát triển đoàn viên mới, chương trình Rèn luyện đoàn viên; quy trình chuyển sinh hoạt đoàn, trưởng thành đoàn, kỷ luật đoàn viên…; Chủ động phổ biến tới từng đoàn viên và tuyên truyền trong thanh niên những vấn đề mới trong đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại, công tác dân tộc, tôn giáo; tình hình thế giới, trong nước, địa phương, đơn vị và những vấn đề thực tiễn đang đặt ra với công tác Đoàn và phong trào thanh niên. Chủ động chăm lo và bảo vệ quyền lợi và lợi ích hợp pháp, chính đáng của cán bộ đoàn, đoàn viên, thanh niên đơn vị.
Với tiêu chí “Chủ động xây dựng và thực hiện kế hoạch công tác”, Đoàn cơ sở cần chủ động xây dựng chương trình hành động, kế hoạch công tác của đơn vị nhằm cụ thể hóa nghị quyết của cấp ủy Đảng, lãnh đạo địa phương, đơn vị và của Đoàn cấp trên. Chủ động triển khai thực hiện chương trình công tác hằng năm của đơn vị; tổ chức các hoạt động, tạo môi trường giáo dục, rèn luyện đoàn viên, thanh thiếu nhi góp phần thực hiện các nhiệm vụ chính trị, nhiệm vụ chuyên môn tại các đơn vị; triển khai thực hiện công trình, phần việc thanh niên. Chủ động chỉ đạo các chi đoàn tổ chức sinh hoạt chi đoàn định kỳ. Chủ động xây dựng và phát triển tổ chức, đặc biệt trong việc thực hiện chủ trương 1+1 và chủ động trong kiểm tra, đánh giá, tự phê bình và phê bình; trong phát hiện, nhân rộng các mô hình, gương điển hình tiên tiến.
Bên cạnh đó, để nâng cao hiệu quả hoạt động, Đoàn cơ sở cần chủ động tham mưu với cấp ủy, phối hợp với các tổ chức liên quan, cụ thể: Chủ động tham mưu cấp ủy đảng về cơ chế, nội dung trong công tác Đoàn và phong trào thanh niên; trong chỉ đạo các hoạt động phối hợp giữa các ban, ngành, đoàn thể để thực hiện tốt công tác thanh niên. Chủ động tham mưu cấp ủy đảng thực hiện tốt công tác quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, bố trí, sử dụng đội ngũ cán bộ đoàn tại cơ sở. Chủ động tham mưu cho cấp ủy trong công tác giới thiệu đoàn viên ưu tú cho Đảng. Chủ động phối hợp với chính quyền, các ban, ngành, đoàn thể, chi ủy trong thực hiện nhiệm vụ chính trị cấp ủy giao; trong tham mưu cơ chế, chính sách nhằm thực hiện tốt công tác đoàn và phong trào thanh niên của đơn vị. Chủ động phối hợp với cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp huy động các nguồn lực xã hội phục vụ công tác đoàn và phong trào thanh niên.
Về quy trình thực hiện, căn cứ tình hình thực tế của đơn vị, Đoàn cơ sở xây dựng kế hoạch và báo cáo với Ban Thường vụ Đoàn Khối về việc xây dựng Đoàn cơ sở “3 chủ động” hoàn thành trước ngày 30/10 hàng năm. Sau đó, Ban Thường vụ Đoàn Khối phân công các đồng chí trong BCH Đoàn Khối hướng dẫn, theo dõi, chỉ đạo thực hiện, đồng thời báo cáo tình hình đăng ký, triển khai về Ban Thường vụ Tỉnh Đoàn. Hằng năm, Ban Thường vụ Đoàn Khối tiến hành kiểm tra, đánh giá và ra quyết định công nhận Đoàn cơ sở “3 chủ động”.